бичлэгЭм гэж юу вэ?
Хүний болон мал, амьтны өвчнийг эмчлэх, оношлох, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зориулалттай, үйлчлэл нь эм судлал, эмнэл зүйн сорилт туршилтаар нотлогдсон, нийлэг буюу амьтан, ургамал, эрдсийн гаралтай, тодорхой тун, хэмжээгээр хэрэглэгддэг бодисыг хэлнэ.
Эм хэрхэн бүтдэг вэ?
| |
| Эмийг ургамал, амьтан, эрдэс бодис болон нийлэг аргаар гарган авсан түүхий эдээр үйлдвэрлэдэг. Эм нь үндсэн ба туслах бодисоос бүрдэнэ. Эмийг бүтээхийн тулд хамгийн түрүүнд шинжлэх ухааны олон салбар бүрээс бүрдсэн багийг бэлдэх хэрэгтэй. Жишээ нь: Эм зүйч, химич, биологич, эм найруулагч, эмч гэх мэт. |
Багийн гишүүд яг ямар өвчний эсрэг эм бүтээх тухай шийдвэр гаргаж, ажлын төлөвлөгөө боловсруулж, зорилго, зорилтын дагуу ажиллана. Үүний тулд эхлээд эмнэлзүйн өмнөх ба эмнэлзүйн дараах судалгаа хийнэ.
Эмнэлзүйн өмнөх судалгаа гэдэг нь амьтан дээр 4 үе шаттай хийгддэг.
Эрүүл амьтан дээр туршилт хийнэ. Нэг амьтан дээр нэг л эм туршдаг.Туршилтын амьтан дээр туршилт хийнэ. Жишээ нь: Хавдрын эсрэг эм гаргаж байвал амьтан дээр хавдар үүсгэж байгаад шинэ эмээ хэрэглэнэ.Архаг хордлого үүссэн амьтан дээр туршилт судалгаа хийнэ. Эхний 3 үе шат нь 4 сараас 1 жил, зарим тохиолдолд түүнээс их хугацаа зарцуулагдана.Туршилтын амьтанг хээлтүүлж байгаад туршилтаа явуулна. Үр тогтох үе, үр хөврөлийн үе гэх мэт. Жишээ нь хулгана хээлээ 4 сар тээдэг.Амьтан дээр туршилт хийсний дараа зовоохгүй амийг нь таслах ёстой.
Эмнэлзүйн дараах судалгаа гэдэг нь хүн дээр 4 үе шаттай хийгддэг. Хүний эмийн зөвлөл хорооноос зөвшөөрөл авсны дараа зарлал наах, зурагт, радиогоор зар тараана. Ирсэн хүмүүст “Таниулсан зөвшөөрөл” хийсний дараа хүнийг бүртгэж авна. Таниулсан зөвшөөрөл гэдэг нь өвчтөнд зориулж цаасан дээр туршилтын эмийг хэрэглэсний ашиг тус, хор хөнөөл, эрсдэл, зэргийг тусгасан материал юм.
Эмнэлзүйн дараах судалгаа гэдэг нь хүн дээр 4 үе шаттай хийгддэг.
Эм судлалын судалгаа /дунджаар бүлэг тус бүрт эрүүл юм уу өвчтэй 20-50 хүнийг сонгон авч, тухайн эмийн фармакокинетик ба фармакодинамикийг судлах/ шат.Эмнэлзүйн судалгаа /дунджаар бүлэг тус бүрт 60-300 өвчтөнийг сонгон авч, тухайн эмийн эмчилгээний үр дүн ба аюулгүй байдлыг судлах/ шатЭмнэлзүйн албан ёсны туршилтын /тохиолдлын аргаар дунджаар 250-1000 хүнийг сонгон авч тухайн эмийг янз бүрийн тунгаар хэрэглэхэд, ямар үр дүнтэй, бусад эмтэй харьцуулахад хир аюулгүй эсэхийг судлах/ шатБүртгэлийн дараах судалгааны /шинэ эмийг улсын эмийн бүртгэлд бүртгэж, хэрэглээнд гаргасны дараа дунджаар 2000-10000 хүнд үр дүн, аюулгүй байдлын судалгаа явуулах. Нөр их судалгаа шинжилгээ хийсний дүнд эмгэгтэй бие махбод, эм хоорондын харилцан үйлчлэх зүй тогтол, эмчилгээний үйлдэл, механизм, тун, бие махбодид үзүүлэх сөрөг нөлөөг судалсны үндсэн дээр ямар өвчний үед, ямар тун хэмжээгээр хэрэглэх, эмийн бодис биед хэрхэн шимэгдэн тархаж хувирах, биеэс хэрхэн ялгарах, хоол ундтай хэрхэн зохицуулах болон илэрч болох сөрөг нөлөөг урьдчилан тогтоосон байдаг. Шинээр эм бүтээхэд 10-15 жил, зарим тохиолдолд түүнээс их хугацаа зарцуулагдана.
